Με πρωτοβουλία των Υπουργείων Πολιτισμού & Τουρισμού και Αγροτικής Ανάπτυξης & Τροφίμων.

Με πρωτοβουλία των Υπουργείων Πολιτισμού &  Τουρισμού και Αγροτικής Ανάπτυξης & Τροφίμων.

Άρθρο του Υπουργείου Πολιτισμού για την “Δράση”

Τον τελευταίο καιρό η Κορώνη βρίσκεται στο επίκεντρο μιας διεθνούς πρωτοβουλίας που σχετίζεται με την ένταξη της μεσογειακής διατροφής στον Αντιπροσωπευτικό Κατάλογο της Άυλης Πολιτιστικής Κληρονομιάς της UNESCO. (Διεθνής Επιστημονικός, Εκπαιδευτικός και Πολιτισμικός Οργανισμός των Ηνωμένων Εθνών, (United Nations Educational, Scientific and Cultural Organization, UNESCO), που ιδρύθηκε το 1945 θέτοντας ως στόχους, μεταξύ άλλων, όσον αφορά τον παγκόσμιο πολιτισμό, τη διάσωση, προστασία και ανάδειξη της παγκόσμιας πολιτιστικής κληρονομιάς της ανθρωπότητας και την καλλιέργεια πνεύματος ειρηνικής συνύπαρξης και αμοιβαίας κατανόησης των πολιτισμών. ) Με αφορμή, λοιπόν, τη διεθνή αυτή πρωτοβουλία είναι ευκαιρία οι πολίτες της Κορώνης, τόσο όσοι ζουν στο χωριό όσο και εκείνοι που είναι διεσπαρμένοι στην Ελλάδα και στο εξωτερικό, να ενημερωθούν για το ιστορικό της πρωτοβουλίας, για τους στόχους της και, κυρίως, για τους τρόπους συμμετοχής τους στην κοινή προσπάθεια.

Πριν από δύο περίπου χρόνια, με κοινή πρωτοβουλία της Ισπανίας, της Ιταλίας, του Μαρόκουκαι της Ελλάδας, προτάθηκε η ένταξη της Μεσογειακής Διατροφής στον κατάλογο της Άυλης Πολιτιστικής Κληρονομιάς της UNESCO. Με τον όρο Άυλη Πολιτιστική Κληρονομιά η UNESCO εννοεί κάθε δημιούργημα του ανθρώπου που μεταδίδεται από γενιά σε γενιά προφορικά και μέσα από την πρακτική. Τοπικές γνώσεις, πρακτικές, μνημεία του λόγου (π.χ. τραγούδια, παραμύθια και θρύλοι, λαϊκές διηγήσεις), χοροί καθώς και άλλες επιτελέσεις και τελετουργίες είναι ορισμένες από τις εκφάνσεις της ανθρώπινης δημιουργικότητας που μπορούν να ενταχθούν στην κατηγορία αυτή.

Η από κοινού πρόταση των τεσσάρων χωρών για ένταξη στον Κατάλογο της Άυλης Πολιτιστικής Κληρονομιάς της Ανθρωπότητας της Μεσογειακής Διατροφής προέκυψε ακριβώς από την κοινή πεποίθηση ότι οι μεσογειακές κοινωνίες και πολιτισμοί στο πέρασμα του ιστορικού χρόνου έχουν διαμορφώσει έναν διατροφικό πολιτισμό με κοινά χαρακτηριστικά. Ο πολιτισμός αυτός προκύπτει από την ίδια τη φύση και τα χαρακτηριστικά των μεσογειακών οικοσυστημάτων, τις κοινές ιστορικές εμπειρίες, αλλά και τις παρόμοιες αξίες, όσον αφορά τη διαχείριση του φυσικού πλούτου και τη νοηματοδότηση του συλλογικού βίου, που διαμόρφωσαν οι μεσογειακές κοινωνίες. Ο Φερνάν Μπροντέλ, ο σημαντικός Γάλλος ιστορικός του 20ού αι. που ανέδειξε τη μεσογειακή ενότητα τον 16ο αιώνα, σημείωνε χαρακτηριστικά αναφερόμενος στο μεσογειακό τοπίο ότι «παντού συναντά κανείς την ίδια τριάδα, κόρη του κλίματος και της ιστορίας: το σιτάρι, την ελιά και τα αμπέλι…». Αυτή η κοινή κληρονομιά, αποτελεί την επιτομή των κοινών στοιχείων της μεσογειακής διατροφής.

Στο πλαίσιο της πληρέστερης προετοιμασίας του φακέλου, οι τέσσερις χώρες που στηρίζουν την κοινή υποψηφιότητα αποφάσισαν να υποδείξουν από μία περιοχή όπου η Μεσογειακή Διατροφή ως πολιτισμικό αγαθό αποκτά διάσταση εμβληματική. Οι φορείς που ανέλαβαν τον φάκελο υποψηφιότητας από ελληνικής πλευράς, μετά από πρόταση της Διεύθυνσης Νεότερης Πολιτιστικής Κληρονομιάς του Υπουργείου Πολιτισμού και Τουρισμού, αποφάσισαν η ελληνική πλευρά να εκπροσωπηθεί από την Κορώνη, έναν ιστορικό τόπο με έντονη μεσογειακή διάσταση, ιδανικό παράδειγμα τοπικής κοινωνίας, όπου οι παραδοσιακές αξίες της μεσογειακής διατροφής αποτελούν ακόμα καθημερινή εμπειρία. Το ελαιόλαδο, οι φημισμένες κορωναίικης ποικιλίας ελιές, το κρασί, οι σταφίδες, η μεγάλη ποικιλία χορταρικών, βοτάνων και αρωματικών φυτών, που απλόχερα μας χαρίζει η γη εδώ και αιώνες, το στάρι, τα όσπρια, τα ψάρια και τα ντόπια γαλακτοκομικά προϊόντα συγκροτούν τη διατροφική ταυτότητα της συγκεκριμένης περιοχής.

Βέβαια, είναι ευνόητο ότι η Κορώνη στην όλη προσπάθεια εκπροσωπεί ολόκληρη τη χώρα και τις τοπικές διατροφικές παραλλαγές που συγκροτούν την πλούσια σχέση των Ελλήνων με την τροφή. Γι’ αυτό και μια μακροπρόθεσμη αξιοποίηση των τοπικών παραλλαγών του ελληνικού διατροφικού πολιτισμού είναι σημαντική για κάθε τοπική κοινωνία, όχι μόνο για την Κορώνη. Παρ’ όλα αυτά, είναι εύλογο να αναρωτιέται κανείς ποια θα μπορούσαν να είναι τα οφέλη για μια τοπική κοινωνία, όπως αυτή της Κορώνης, από μια τέτοια προσπάθεια.

Κατ’ αρχάς, είναι πολύ σημαντικό να συνειδητοποιήσουμε εμείς οι ίδιοι την αξία των τοπικών ελληνικών προτύπων διατροφής, όχι μόνο γιατί οι διατροφολόγοι υποστηρίζουν πως αυτό μπορεί να αποδειχθεί ευεργετικό για την υγεία μας, αλλά και γιατί μπορούμε να δούμε την τροφή ως ένα φαινόμενο που αγκαλιάζει κάθε πτυχή του τοπικού πολιτισμού. Αυτό σημαίνει, για παράδειγμα, ότι μπορούμε να ανακαλύψουμε στον τρόπο που καλλιεργούσαν οι παππούδες μας τη γη, στις γνώσεις και τις τεχνικές που εφάρμοζαν, μια πιο ποιοτική σχέση με το περιβάλλον. Και αυτό μπορεί να είναι χρήσιμο σε μια κοινωνία που διαπιστώνει, με τρόπο πολλές φορές δραματικό, ότι δεν μπορεί να ελέγξει την ποιότητα των τροφίμων που καταναλώνει.
Οι παραδοσιακοί τρόποι καλλιέργειας, οι εθιμικές και συμβολικές σχέσεις με τη γη και το χωράφι, ιδιαίτερα το πατρογονικό, μπορούν επίσης να προβάλλουν ένα πιο ποιοτικό πρότυπο όσον αφορά την οργάνωση του χώρου, ειδικά στις τοπικές κοινωνίες. Έχουμε αναρωτηθεί ποτέ για την αισθητική –εκτός από την παραγωγική- αξία του ελαιώνα και του αμπελώνα ως μέρους του τοπίου μιας τοπικής κοινότητας, όπως η Κορώνη; Έχουμε συνειδητοποιήσει ότι το τοπίο, το περιβάλλον, είναι μέρος ενός πολύπλοκου πολιτισμικού συστήματος και όχι απλά αντικείμενο οικοπεδοποίησης;
Η ευκαιρία που μας δίνεται μπορεί να παρακινήσει εμάς τους ίδιους να κάνουμε κάτι, ώστε η συναρπαστική ποικιλία των γνώσεων και των πρακτικών, που κατείχαν οι παππούδες και οι γιαγιάδες μας, να περάσουν στις νεότερες γενιές. Αυτό περιλαμβάνει τη γνώση για τη συλλογή των άγριων χορταρικών και των βοτάνων, για τον γευστικό πλούτο που μπορούν να προσφέρουν στη διατροφή μας, για τις θεραπευτικές και άλλες ιδιότητές τους, για τις μεθόδους μαγειρέματος και συντήρησης της τροφής. Δεν θα άξιζε να καταγράψουμε, να μελετήσουμε και να διαδώσουμε αυτή την άυλη πολιτιστική κληρονομιά, που σχετίζεται με την τροφή; Δεν θα άξιζε να κάνουμε το ίδιο με ορισμένες συνταγές μαγειρικής, που είναι βέβαιο ότι σε μερικά χρόνια θα έχουν σβηστεί από την τοπική συλλογική μνήμη και εμπειρία, επειδή έχουν αποδυναμωθεί οι συνθήκες εκείνες που διασφάλιζαν την εμπειρική μετάδοσή τους από γενιά σε γενιά;

Για μια τοπική κοινωνία, όπως η Κορώνη, η ένταξη της μεσογειακής διατροφής στον κατάλογο της Άυλης Πολιτιστικής Κληρονομιάς της UNESCO μπορεί να αποτελέσει εφαλτήριο, προκειμένου ο διατροφικός της πλούτος και οι άλλες εκφάνσεις το τοπικού πολιτισμού –λ.χ. η πλούσια παράδοση της αγγειοπλαστικής και η παραδοσιακή ξυλοναυπηγική- να γίνουν περισσότερο γνωστές στην Ελλάδα και στο εξωτερικό. Η αξιοποίηση και η προβολή των τοπικών προϊόντων μπορούν να αποτελέσουν ένα θαυμάσιο παράδειγμα για το πώς η πολιτισμική εμπειρία μιας μικρής κοινότητας μπορεί να ενταχθεί σε μια σχεδιασμένη προσπάθεια της τοπικής κοινωνίας. Μπορεί να ενισχύσει την αυτογνωσία της και το αίσθημα της κοινής ρίζας των Κορωναίων και να προβάλλει τα προϊόντα της, τους τρόπους παραγωγής και συλλογής τους, τις τελετουργίες και τις γιορτές της, το περιβάλλον και την ομορφιά του ως στοιχεία μιας ποιοτικής σχέσης με τον επισκέπτη.
Όλοι όσοι εμπλεκόμαστε στην κοινή προσπάθεια είμαστε πεπεισμένοι ότι η τοπική κοινωνία της Κορώνης, οι όπου γης Κορωναίοι, οι τοπικοί φορείς και τα ιδρύματα θα αγκαλιάσουν την προσπάθεια και θα γίνουν πρωταγωνιστές της. Αλλιώς πραγματικά θα έχει χάσει το νόημά της και την αξία της. Η Διεύθυνση Νεότερης Πολιτιστικής Κληρονομιάς του ΥΠΠΟΤ έχει ήδη παραγάγει ένα μικρό φιλμ με θέμα την τοπική αγροτοδιατροφική ταυτότητα της Κορώνης, το οποίο αποτέλεσε μέρος του φακέλου της υποψηφιότητας. Στο άμεσο μέλλον υπό την αιγίδα του Υπουργείου Πολιτισμού και Τουρισμού θα πραγματοποιηθούν και άλλες δράσεις που θα δείχνουν ορισμένες δυνατότητες αξιοποίησης της ευκταίας ένταξης της μεσογειακής διατροφής στον Κατάλογο της Άυλης Πολιτιστικής Κληρονομιάς της UNESCO. Για παράδειγμα, τον ερχόμενο Σεπτέμβριο έχουμε αναλάβει να φιλοξενήσουμε στην Κορώνη τους εκπροσώπους των τριών άλλων αντιπροσωπευτικών περιοχών. Αυτό από μόνο του αξίζει να κινητοποιήσει την τοπική κοινωνία, ώστε να παρουσιάσει ένα άλλο πρόσωπο της Ελλάδας σε μια περίοδο ιδιαίτερα δύσκολη για όλους μας. Στο άμεσο μέλλον ελπίζω ότι θα μας δοθεί η ευκαιρία να ανακοινώσουμε και, γιατί όχι, να σχεδιάσουμε μαζί δράσεις που θα αναδεικνύουν τον τοπικό διατροφικό πλούτο και τον εν γένει τον πολιτισμό της περιοχής σας.

Χατζηνικολάου Τέτη, Διευθύντρια της Διεύθυνσης Νεότερης Πολιτιστικής Κληρονομιάς του Υπουργείου Πολιτισμού και Τουρισμού

Ανδριανοπούλου Παναγιώτα, Εθνολόγος Λαογράφος ΥΠΠΟΤ

Δρίνης Ν. Γιάννης, Εθνολόγος-Λαογράφος ΥΠΠΟΤ